Het zwaard van Grote Pier

Het Legermuseum is niet het enige museum dat nadenkt over zijn presentatie in een nieuw gebouw. Ook het Fries Museum in Leeuwarden zal over een aantal jaren in een nieuw onderkomen heropenen en is er al enige tijd een discussie gaande over de vraag wat er zoal in de nieuwe opstelling getoond moet worden. De directeur stelde publiekelijk de vraag: "Wat denkt u, komen Maastrichtenaren voor het Zwaard van Greate Pier naar het nieuwe Fries Museum?" Eén van de antwoorden luidde: "Het Zwaard van Greate Pier? Dat verhaal klopt van geen kant. Kijk eens goed naar dat zwaard. Op het handvat is een moderne moer gelast. Dat zet mij aan het denken."


Grote Pier, wie was dat ook weer? We kennen hem misschien nog het best door zijn optreden in Floris, eind jaren zestig. Er is nogal wat legendevorming rondom Grote Pier (ca. 1480-1520) en zijn zwaard. Volgens de overlevering kon hij met zijn zwaard de hoofden van meerdere vijanden tegelijkertijd afhakken, terwijl de meeste andere strijders slechts in staat waren per slag één hoofd te scheiden van een romp. En Grote Pier zou zijn zwaard vooral hebben opgeheven tegen Hollanders.

Twijfelden wij enige tijd geleden nog aan het wrakhout van Van Speyk, de teennagels van Elvis en het horloge van Atatürk, de Friezen hebben een controverse over het zwaard van Grote Pier. In Leeuwarden beweren ze het echte zwaard van Grote Pier te bezitten, maar in Sneek wordt dit ten stelligste ontkend. En dan is er ook nog het geboortedorp van Pier, Kimswerd, waar het enige echte zwaard in de gelagkamer van de herberg hangt.
Hard Papier neemt natuurlijk geen stelling maar volgt het spoor van de bibliothecaris van het Fries Museum, de heer Kalma, die in 1952 het plan had opgevat om de herkomst van zijn zwaard te achterhalen. Een fraaie briefwisseling met het Legermuseum en met het Klingenmuseum in Solingen is er van bewaard gebleven in het archief van het Legermuseum.


Dat de achtkantige knop aan het uiteinde niet bij het wapen hoort had de spreker bij de openbare discussie wel goed gezien, hoewel hij waarschijnlijk geen idee had waar hij het over had. Zowel onderdirecteur Hartmans van het Legermuseum als de heer Uhleman van het Klingenmuseum zijn van mening dat de knop er niet bij hoort. In de woorden van Hartmans een "ondeskundig toevoegsel van veel later tijd. De knop blaakt van nieuwigheid in vergelijking met de kling." Maar de knop hoort in vorm bij een wapen dat veel ouder is dan de rest. Men heeft een knop bijgemaakt uit de eerste helft van de 15e eeuw terwijl de rest van het wapen eind 15e eeuw zou zijn. Ook is de ronde uitsparing in de achtkant waarschijnlijk versierd geweest met een medaille of munt. Intussen wordt aan zo'n beetje alles getwijfeld bij het zwaard. De greep is bij een restauratie veranderd, de pareerstang is geen 100 %. Dat het zwaard met zijn lengte van meer dan twee meter door een reus op het slagveld gebruikt is lijkt zeer onwaarschijnlijk. Hartmans merkt hierover droogjes op dat "een reus toch al lange armen heeft welke zeker niet door een extra lang zwaard behoeven te worden verlengd".
Toch is het een spannend verhaal, over tweehanders en anderhalfhanders, over de Bloem van Jericho en de Passauer Wolf, en met een zeer waarschijnlijke bepaling van de herkomst van het zwaard. Om de Friezen in hun nieuwe museum niet het gras voor de voeten weg te maaien (of de kop van de romp te maaien) zullen we hier niet alles verklappen. Ze beschikken daar sinds kort ook weer over kopieën van onze briefwisseling over het zwaard. Dus we mogen aannemen dat het in hun nieuwe museum ook getoond zal worden en dat het met de presentatie wel goed zal komen. Hebben die Hollanders de Friezen toch weer een handje geholpen, ondanks het feit dat Pier niet zo gediend was van Hollanders.

Archiefreferentie 0874

Het Klingenmuseum is nu het bestekmuseum in Solingen:
http://www.klingenmuseum.de/cms/index.php

Aris de Bruijn
The Legermuseum Archives