Grand Tour deel 14 - Den Helder

Lelijkste stad van Nederland ? 

Den Helder op woensdag 2 juli 2025

Den Helder is bijna synoniem aan Marine dus het marinemuseum en Fort Kijkduin staan vandaag op het programma. Maar eerst een beeld schetsen van de stad. Men zegt dat Den Helder de laatste jaren een face-lift heeft ondergaan om van het imago lelijkste stad van Nederland af te komen (persoonlijk vind ik Veenendaal het lelijkst en sluit ik mij aan bij Joop Visser's / Jaap Fisher's 'Het blijst van allemaal, word ik van Veenendaal'). En voor het predicaat saaiste stad eindigde Den Helder maar net achter Emmen. Voor de architectuur wordt de schuld gegeven aan de grote wederopbouwprojecten van na de Tweede Wereldoorlog. Den Helder noemt zich ook 'de meest gebombardeerde stad van Nederland', vandaar de eindeloze reeksen identieke woonblokken opgetrokken uit één en dezelfde soort baksteen en zonder ook maar de geringste verfraaiing. Bouwen was het devies, en snel een beetje.

Ik weet niet hoe het er vroeger uit zag maar ik denk dat met de face-lift gezinspeeld wordt op de vele nieuwe baksteen inbreiding locaties. Ze zijn dus bij baksteen als materiaal gebleven, dat hoort nu eenmaal bij deze stad, het zou raar zijn opeens iets heel anders te gaan doen. Wat mij betreft is het resultaat heel geslaagd. Grote variatie in baksteensoorten en -kleuren. Variatie ook in bouwhoogte en kaprichtingen. Veel verschillende geveldetailleringen, omkaderingen en bekroningen van natuursteen of beton. Elk pand individueel ontworpen en geen uit de la getrokken standaard oplossingen. Zo krijg je een stadsbeeld dat organisch over langere tijd lijkt te zijn ontstaan terwijl het in werkelijkheid vrijwel tegelijk is gebouwd. Ik heb alleen nog maar het centrum gezien maar in de buitenwijken schijnt ook veel goeds te gebeuren, terwijl ze nog maar op de helft zijn van alle plannen, dus dat belooft nog wat. Ze hebben ergens een flatgebouw met Gaudi-achtige gebogen vormen die helemaal uit een 3d printer zijn ontstaan. Dat heb ik nog niet gezien.

 

Voor zover ik weet is er nooit een kleurenroute gemaakt van Den Helder, maar als ik er zelf een zou moeten bedenken dat komt daar zeker de kleur geel in voor. De oudere wijken hebben een traditioneel beeld van donkergroen tot zwart voor de draaiende delen, maar op de nieuwere locaties wordt opvallend veel geel gebruikt. Variërend van citroengeel via okergeel tot bijna groen. Ik zou ook okergroen hier bij willen betrekken. Een bijzonder fraai voorbeeld is een nieuw pand in helder rode baksteen met kozijnen en deuren in twee kleuren olijfgroen. Bravo voor wie dit bedacht heeft.

voor mij een perfecte kleurcombinatie

Fort Kijkduin

Strikt genomen niet in Den Helder maar in Huisduinen, niet ver van vuurtoren Lange Jaap. Ik was jaren geleden al eens bij dit fort, met een excursie van de Stichting Menno van Coehoorn. Toen was het nog een ruïne (we konden de opbouw van de muren toen goed zien in de puinhoop) en er bestonden alleen nog maar plannen voor de restauratie en de bouw van een zeeaquarium. Dat is intussen al lang gerealiseerd en moest ik toch een keer gaan zien.
Museumkaart doen ze hier niet aan, kan niet vanwege het aquarium werd als reden opgegeven. Kluisjes en een garderobe zijn er ook niet. Het fort heeft twee routes, een museumroute en een aquariumroute. Het verhaal van het museum loopt van Napoleon tot einde Tweede Wereldoorlog. De Duitsers hebben een dikke plak beton bovenop het fort gestort om het bomvrij te maken. Voor die tijd bomvrij dan. De museumroute door het fort gaat ook een stukje buitenom. over de wallen om door een ondergronds tunneltje weer terug te komen in het fort. Afdalen via een wenteltrapje waar de wenteltrap in het KHA museum nog riant bij vergeleken is. 

 

Voor het aquarium alleen even om een hoekje gekeken, ik zag lage glazen bakken met blauw water waar dingen in rondbewogen.
Lunch in een van de gelegenheden dichtbij, vanaf een terras met uitzicht op zee met heen en weer varende vissersschepen, zwermen meeuwen in hun kielzog.
Van het fort met de bus terug naar station Den Helder. Ik was de enige passagier en de chauffeur was blij toch niet voor niets te rijden. 

Willemsoord

Willemsoord is een voormalig marinecomplex, gesticht door Willem I (vandaar de naam). Na een eerste mislukte herontwikkeling heeft de gemeente het teruggekocht en is op het uitgestrekte terrein nu van alles te vinden: horeca, theater, bioscoop, gedeeltelijk nog steeds in gebruik bij marine, haven met schepen, een droogdok, aan het ene uiteinde het marinemuseum en aan het andere eind een reddingsmuseum. 
Het marinemuseum is één van de vijf defensiemusea die in een stichting zijn ondergebracht waar ook het NMM in Soesterberg in zit. Voor de oprichting van die stichting moest ik een keer aan de vijf toenmalige museumdirecteuren uitleggen hoe ze moesten samenwerken in een wiki. Directeur van het marinemuseum was toen kapitein-luitenant ter zee voor speciale diensten Harry de Bles. Nou, de uitleg ging goed en ze zeiden braaf dat ze het begrepen maar ze hebben er natuurlijk nooit mee gewerkt. Idée fixe van mijn directeur.

 

Het Marinemuseum is zeer uitgebreid en heeft als hoofdgebouw een van de voormalige marinegebouwen, vervolgens twee bijgebouwen, twee schepen aan de kade waar je in kan (een ramschip en een mijnenveger), diverse wapentuigen her en der op het terrein. Meest spectaculair is ongetwijfeld de onderzeeboot. Bij binnenkomst zeiden ze meteen: als je van plan bent om alles te gaan zien, begin dan bij de onderzeeër. Het was toen nog geen 2 uur en het museum was open tot 5 uur dus dat geeft al aan hoeveel er te zien is.

 

Onderzeeboot TONIJN

Ik heb het later even opgezocht: het gevaarte is meer dan 78 meter lang en had een bemanning van 67 manschappen. Nederlands fabricaat gebouwd in 1966 en uit de vaart genomen in 1991 ligt het nu prominent op de kade van Willemsoord. 

 

volgepropt met apparatuur

Afscheid van Den Helder

opschrift in een urinoir