De dekselmaniak

Enig idee waar dit is? Nee? Toch is de kans groot dat een deel van het personeel er dagelijks overheen loopt. Dit fraaie deksel ligt voor de deur van de Paardenmarkt.

HYDRANT SYSTEEM HALBERTSMA
WATERLEIDING 1890
Cie. Gle. DES CONDUITE D'EAU LIEGE

Al sinds jaar en dag heb ik een fascinatie voor putdeksels. Er zijn zoveel verschillende! Ik kan geen stad bezoeken zonder de straten af te struinen op zoek naar nieuwe deksels.
Is dat nou lastig, zo'n afwijking? Een beetje wel. Ik ben in steden geweest, in binnen en buitenland, waar ik naar de grond starend doorheen ben gelopen zonder verder iets van de stad te zien. Rome bijvoorbeeld. Het schijnt een mooie stad te zijn. Ik kan het alleen maar beamen als het gaat over putdeksels. Je komt er de meest vreemde deksels tegen. Hele grote van meer dan een meter, hele kleine, rare vormen, driehoekige, deksels met scharnierende delen, gebroken deksels, deksels met taalfouten. Nou ja taalfouten zijn het eigenlijk niet, maar fabricagefouten. Letters in spiegelbeeld en dat soort dingen. Zo'n deksel wordt op z'n kop gegoten dus als je niet oplet bij het maken van de mal dan staan de letters verkeerd om. Maar wel typisch Italiaans om ze dan ook gewoon in de straat te leggen.
Een andere curiositeit in Rome zijn de deksels uit het Mussolini tijdperk, met symbolen die tijdens het fascisme in zwang waren, zoals de fasces met bijl. Stamt uit de tijd van de Romeinen schijnt het, vertegenwoordigers van de magistratuur droegen de bijl mee als teken van macht over leven en dood, en als er een vonnis moest worden voltrokken ging daarmee de kop er af. Met takken uit de bundel kreeg het slachtoffer vooraf eerst nog een aframmeling. Waar is dat beter op zijn plaats dan in Rome. (Hoewel je het symbool bij de Amerikanen ook nog regelmatig tegenkomt, op de toegangspoorten van de militaire begraafplaatsen.)


Ook aardig zijn de deksels op het Sint Pietersplein. Jawel, Vaticaanstad heeft zijn eigen putdeksels. Je kan er soms de geschiedenis van een stad uit aflezen. Een deksel met "Wasserleitung" in Metz is een mooi document uit de Duitse periode van de stad, 1870-1918. Niet alleen de deksels zelf zijn belangrijk, maar ook hoe ze in de staat zijn ingepast, en de compositie die ze maken als ze met meerdere bij elkaar liggen. Mijn mooiste dekselfoto is een compositie van deksels in het plein voor het legermuseum in Brussel. Een hele familie, in de regen, met een interessant bestratingspatroon er omheen geknutseld.


Lange tijd heb ik gedacht dat ik alleen was met deze afwijking en durfde er niet over te praten, maar nu weet ik wel beter. Het eerste vermoeden dat er meer aan de hand was kreeg ik door de vondst van een Amerikaans boekje over "manhole covers", zoals ze daar heten. We zien in gedachten een Felix the Cat strip waar iemand al krantlezend over straat loopt en in een openliggende put stapt. In het boekje ging het over "charcoal rubbings". Dus dat ging nog een stapje verder. Niet alleen een foto maken van een deksel, maar met een vel papier en een stuk houtskool een afdruk van zo'n deksel maken. Zoals we vroeger op school deden met een muntje. Velletje papier uit je schriftje scheuren, over een muntje heen leggen en dan met een potlood erover krassen, totdat het hoofd van Juliana verscheen. (In mijn tijd was het Juliana).
Ik zie mezelf nog niet op straat zitten om een charcoal-rubbing te maken. Voor je het weet ben je platgereden. Ik heb het wel eens gedaan met opschriften op grafstenen op militaire begraafplaatsen. Wel veiliger, maar dat is toch weer een heel ander verhaal.

Internet veranderde alles. Er zijn nu communities met deksel-maniakken van over de hele wereld en er is een Russische site met duizenden en duizenden afbeeldingen van deksels. Je kan zien hoe de deksels in Japan er uit zien, met stripverhalen in kleur er op. Je kan ze nu gewoon downloaden, maar dat is niet de bedoeling natuurlijk. Voor mij geldt dat ik er zelf gestaan moet hebben.
Ik zit nog met honderden dia's die ik eigenlijk gedigitaliseerd zou willen hebben. Is er iemand die dat even voor mij wil doen? Dan begin ik daarna mijn eigen virtuele dekselmuseum.

Hier enkele putdeksel-series op flickr en een eigen diareeks Italiaanse deksels op picasa:
http://www.flickr.com/photos/rienkmebius/sets/72157620239759875/
http://www.flickriver.com/groups/83383011@N00/pool/interesting/

Aris de Bruijn
The Legermuseum Archives