Grand Tour 27 - Doesburg. Waarom Doesburg ?

19 augustus 2025, architectuur, musea en mosterd

Doesburg is in een aantal opzichten vergelijkbaar met Schoonhoven. Historische vestingstadjes aan een rivier (Lek en IJssel), Het aantal inwoners ontloopt elkaar niet veel, Schoonhoven heeft er 2000 meer. Beide plaatsen zijn niet met de trein te bereiken, alleen met een bus. Doesburg heeft ook een zilvermuseum, bovendien een mosterd- en het Laliquemuseum. Doesburg heeft meer monumenten (400 rijks- en gemeentelijk tegen 240 in Schoonhoven) en in beide plaatsen is het hele historische centrum beschermd stadsgezicht. Maar bij zilver denk ik aan Schoonhoven, bij glas aan Leerdam, bij mosterd aan Frankrijk of Groningen, en als het gaat om Hanzesteden denk ik eerst aan Zwolle, Deventer of Kampen. Speelt Doesburg dan altijd 2e viool? Dat ga ik vandaag uitzoeken.

 

Uit de aantallen bleek al dat Doesburg stikt van de monumenten, niet zozeer grote monumentale bouwwerken, maar meer kleine bijzondere woningbouw. Het lijkt er op dat vooral de gemeente scheutig is met het toekennen van de gemeentelijke monumentenstatus. Soms is bijna een hele straat, huisje na huisje voorzien van een schildje aan de gevel. Niet onterecht denk ik, het zijn ook inderdaad bijzondere pandjes, en je voorkomt dat dingen zo maar worden afgebroken of veranderd. 
Ik zie op de foto's pas goed wat een stralende dag het was.

 

Een tegenvaller is dat het zilvermuseum niet bezocht kan worden. Het bevindt zich in een kerk en die is de hele dag gesloten vanwege een uitvaartdienst. Toch niet de hele dag? Toch wel, heel uitgebreid met orgelspel en samenzang, tot buiten de kerk te horen. Ik ben er later nog eens langsgelopen maar helaas.

Het Lalique Museum is wat eigenaardig, ik zou bijna zeggen onhandig van opzet want verdeeld over drie pandjes, tegenover en achter elkaar in dezelfde straat. Met smalle trapjes en gangetjes waar het onvermijdelijk is dat mensen elkaar in de weg lopen. Het oeuvre van Lalique bestaat uit twee los van elkaar staande collecties, n.l. juwelen en glaskunst, waarbij ik de juwelen veel interessanter vind dan glas. Maar ik wist niet dat er in zijn glaswerk zoveel symboliek verborgen zat. Ze hadden daar een heel leuk boekje over waarin je vaasje voor vaasje een uitleg vindt over de voorstelling en de betekenis daarachter. Dat is nog eens een meerwaarde bij wat je ziet.

 

Tevens in het Lalique Museum een uitgebreide expositie over Chagall. Bijna nog meer Chagall dan Lalique. Vrijwel alleen maar litho's, kleurenlitho's voor boeken e.d. Kleur is heel belangrijk in zijn werk en de titel van de tentoonstelling is dan ook 'Marc Chagall de kleurenpoëet'. Wel interessant maar ik begrijp het werk van Chagall niet zo. Ik kan me niet verplaatsen in de orthodox joodse voorstellingen. Ik ken de verhalen niet en hij heeft bijna overal een bedoeling mee, het is nooit zomaar alleen een mooi plaatje, het betekent altijd iets en dat ontgaat me.

Mosterdgeel

Al wandelend door de stad viel het me op dat er veel gele, donkergele kozijnen te zien zijn. En opeens wist ik het: dat is mosterdgeel, in verschillende smaken. Doesburg is een mosterdstad. Een bezoekje aan het mosterdmuseum kon daarom niet achterwege blijven. Het museum is naast een mosterdfabriekje, klein en volgestouwd met mosterdpotjes. Maar daarmee doe ik het te kort. Er wordt in een filmpje heel fijn uitgelegd hoe mosterd gemaakt wordt, eigenlijk supersimpel, Mosterdzaadjes fijnmalen en azijn er bij, en klaar. Hoewel. Alles volgens geheim recept. Mosterdzaad, uiteraard van de mosterdplant, wordt hier niet (meer) verbouwd maar komt allemaal uit Canada. Dan heb je gele zaadjes en bruine zaadjes die de scherpte bepalen in een geheime verhouding bij elkaar gedaan worden. Vermengd met een geheime hoeveelheid van een geheime soort azijn en verder is ook alles geheim. Het eindproduct gaat in een potje en dat is niet geheim want dat wordt verkocht. Ik heb uiteraard een potje Opregte Doesborghsche Mosterd gekocht om mee naar huis te nemen.

Als er één opvallende kleur is in een stad dan is er vaak ook nog een tweede kleur, en in Doesburg is dat naast het mosterdgeel het veel voorkomende blauw. Geen keihard architectenblauw maar blauw met een zekere dosis rood er in zodat het richting paars gaat, en dan in twee helderheden naast elkaar.

Verzameling

Mosterdpotjes worden verzameld. Zoals voor bijna alles wel verzamelaars te vinden zijn. Ik ben geen verzamelaar maar heb toch een collectie van 3 mosterdpotjes. Gevonden in de bossen in Frankrijk, in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog. Er is bijna niets meer te vinden want alles is intussen vergaan, maar glas en porselein vergaat niet dus dat kan je nog wel eens per ongeluk tegenkomen. Dit zijn Duitse mosterdpotjes, altijd dezelfde specifieke vorm zoals hier twee van de drie. De derde weet ik eigenlijk niet zeker of die ook voor mosterd is, kan ook marmelade zijn of iets anders. En een kapot mosterdpotje of drinkglas heeft voor mij een meerwaarde want dat heeft zichtbaar de oorlog meegemaakt.

 

Doesburg heeft zijn kroningsdeksel geplaatst op de Vischmarkt achter het oude stadhuis. Het ligt ook vlak voor streekmuseum De Roode Tooren. Je zou denken dat daar mensen zijn met enig historisch en cultureel besef. Maar toen ik zei dat ze een kroningsdeksel vlak voor de deur hadden (wat ze nog nooit hadden gezien) was de reactie "pff wat een geldverspilling", en daarmee was alles gezegd, het interesseerde ze geen bal.

Ik vond dit heel raadselachtig