Grand Tour 25 - Steendrukmuseum Valkenswaard

Steendrukmuseum Valkenswaard op zondag 10 augustus 2025

Er is vandaag maar één doel en dat is het steendrukmuseum. Wat zou je anders moeten in Valkenswaard. Het hing nog even aan een zijden draadje of ik er wel zou kunnen komen want er reden geen treinen naar Eindhoven vanwege een defect spoor. Maar na een uur op Utrecht Centraal verscheen er op de borden toch een enkele trein die kant op. Die trein moest helaas de mensenmassa van drie uitgevallen treinen verstouwen dus dat was geen pretje. Een uur later dan gedacht dan toch op weg naar Valkenswaard.

 

Het steendrukmuseum is echt een museum naar mijn hart. Een specialiteitenmuseum pur sang. Ik ben heel veel te weten gekomen maar er zijn ook weer vragen opgekomen die onbeantwoord zijn gebleven.

Er is me duidelijk geworden dat veel meer mogelijk was met steendruk dan ik gedacht had. Dat maakt het herkennen van een steendruk en het onderscheiden van andere druktechnieken er niet makkelijker op. Een belangrijk criterium is wel dat steendruk een dode techniek is, althans commercieel gezien dan. Het wordt alleen nog gedaan door kunstenaars en hobbyisten die het leuk vinden om met een oude techniek te werken. Na de opkomst van offset druk was het gedaan met de steendruk. (vanaf 1900 ongeveer). Bij het museum willen ze doen geloven dat offset eigenlijk een verbeterde vorm van steendruk is maar dat gaat mij een beetje te ver.

Chromolithografie

Het is fantastisch wat een mooie resultaten er mogelijk waren met steendruk in kleur. Maar hoe ingewikkeld en omslachtig! Zie hierboven een plaatje met het aantal drukgangen en het eindresultaat voor een etiket op een sigarenkistje. Het zijn 9 drukgangen en een aantal tussentijdse combinaties. De laatste gangen zijn goud en een preeg van de goudvorm.

 

Onder deze afbeelding staat een strookje met een rij kleurtjes. Dat zijn alle drukgangen die nodig geweest zijn om dit te drukken. De kleurscheidingen werden met de hand gemaakt. Het zijn rasters maar dan wel rasters waarvan de rasterpunten met de hand zijn gezet. Mensen waren dagenlang aan het stippelen. En ze moesten in hun hoofd al een beeld hebben van het eindresultaat. En dan ook nog in spiegelbeeld.

 

Blikbedrukking

Ik heb me altijd al afgevraagd hoe ze blikjes bedrukken met fullcolor voorstellingen. Nu weet ik het dus eindelijk. De basis is steendruk. Maar omdat de steen niet rechtstreeks op het blik kan drukken wordt een tussenvorm van rubberdoek op een cilinder gebruikt die de inkt overzet. Ik kan me er wel iets bij voorstellen maar dat rubber was dus in de tentoonstelling niet te zien en hoe registeren ze dat dan zodat alle kleuren precies passend gedrukt worden. Bij elk antwoord komt weer een nieuwe vraag op.

Fotolithografie

Over fotolithografie wordt niet zo veel verteld. Wel wat basisdingen, maar niet echt in detail. Er staat een UV belichtingsapparaat en een hele grote houten reprocamera. Het fotografiedeel is nagenoeg hetzelfde als de voorbereiding voor de zeefdruk, wat ik zelf tien jaar heb gedaan. Maar ik had graag geweten hoe ze de steen lichtgevoelig maken en met welke materialen en hoe dat wordt ontwikkeld of uitgespoeld en hoe ze dan de inkt opbrengen.

 

Grappig toeval. Titelpagina van een boek gedrukt met steendruk. Het heeft verder niets met steendruk te maken maar het boek is Assepoester van J.P. Heije. Deze Jan Pieter Heije was directeur van het Prinsengrachtziekenhuis in Amsterdam, maar ook schrijver van kinderverhalen, sprookjes en sinterklaasliedjes. 'Zie de maan schijn door de bomen' is van hem. Dat zoek je niet achter een ziekenhuisdirecteur. Hij maakte deel uit van een pop-up tentoonstelling die ik bij het FNI maakte bij de sluiting van het Prinsengrachtziekenhuis.

Atelier

Bij het museum is een atelier waar vrijwilligers kunstdrukken maken, en waar demonstraties en workshops gegeven worden. Workshops duren een groot deel van een dag voor groepen max 6 personen.

 

Een voorraadje stenen in het atelier

  

Het kroningsdeksel in Valkenswaard ligt op het centrale plein, dat hier markt heet. Die mensen op de terrassen aan de overkant hebben geen idee van wat zich in hun nabijheid afspeelt.. 

Nijmegen, over fietsen, buitenkunst en architectuur - Grand Tour deel 24

Nijmegen 7-8-2025

Bij Nijmegen denk je wel aan wandelen maar niet meteen aan fietsen. Toch is er een fietsenmuseum en dat is best aardig. Het Velorama zoals het heet, is waarschijnlijk (ik heb het niet nagevraagd) ontstaan vanuit een privéverzameling. Het bestaat nog niet zo lang, ingericht in coronatijd, en de beeldschermen hangen er nog maar een paar weken. Het heeft ook geen officiële museumstatus. Wat is er te zien? Drie verdiepingen volgestouwd met historische fietsen, van de eerste houten loopfiets tot modellen uit de jaren 50. Eindeloos veel modellen, systemen, constructies en uitvindingen. Met twee wielen, drie wielen, vier wielen. Met en zonder trappers en kettingen. Alles in top conditie. Wat is er toch allemaal bedacht in een vrij korte periode van de geschiedenis en wat waren er veel fabrikanten waar je nu niets meer van hoort.
Ik weet niet hoeveel er staan, honderden, (navraag leverde als antwoord dat er nog meer in opslag zijn) maar het komt me zo voor dat ze nu al te klein behuisd zijn. Verrassend en zeker een bezoekje waard, zeker als je van rare technische constructies houdt.

 

Vlakbij is de Bastei. Ook een museum, in een deel van de oude vestingwerken die iets te maken hebben met het Valkhof. Het museum is voor een deel in de vestingwerken tussen oude muurresten en in catacomben, maar ook hogere verdiepingen die meer lijken op gewone museumzalen. Gangetjes, trapjes, op- en afstapjes, ik zou er niet heen gaan met iemand die slecht ter been is. Veel te zien over de geschiedenis van Nijmegen, de Romeinen, archeologische vondsten, over de rivier de Waal, over flora en fauna.

 

Architectuur en buitenkunst.

 

 

Ik heb opvallend veel zandstenen beelden en muur-reliëfs gezien. Dat begint al meteen bij het station. Na het station ben ik naar rechts, d.w.z. naar het zuiden gelopen. Een richting die van het centrum af gaat, dus waar alleen mensen naar toe gaan die er wonen of die er echt iets te zoeken hebben. Daar is een wijk met mooie baksteenarchitectuur. Gevels met versieringen en speelse omgang met verschillend gekleurde stenen. Alles begin 20e eeuw. Maar in Nijmegen is zowel de oude als ook de nieuwe architectuur interessant. Er is een Nijmeegs Architectuurcentrum met publicaties van vier routes langs moderne architectuur (zelf noemen ze dat hun vierdaagse van Nijmegen) en een route langs wederopbouwarchitectuur. Die routekaarten heb ik nog niet kunnen bemachtigen, de VVV heeft ze niet en het architectuurcentrum zelf ligt ver buiten het centrum. De kaarten zijn daar gratis af te halen. Daar zou je met een stadsbus naar toe moeten maar dat heb ik nu niet gedaan. Dus dat is voor een andere keer. 
Muurschilderingen zijn er ook en ook daar is weer een routekaart van gemaakt. Ze hebben hier een voorliefde voor schilderingen in poortjes zo lijkt het. Ook dat is weer iets om een volgende keer verder te onderzoeken.

 

Nijmegen is groot en er is veel te zien en te doen, teveel voor één dag, dus ik besef dat dit niet meer dan een eerste indruk is. Ik ben bijvoorbeeld nog niet eens toegekomen aan Museum het Valkhof, dat nu Valkhof Museum heet, en op een tijdelijke locatie gehuisvest is omdat de eigen locatie verbouwd wordt. Dat gebouw is een megalomaan bouwwerk aan de kop van een plein, naast de historische Valkhof. Het is twintig jaar geleden gebouwd door Ben van Berkel en de verbouwing gebeurt ook weer door hem. Van Berkel behoort niet tot mijn favoriete architecten zoals intussen wel bekend is (zie post over Arnhem). Ik denk over dit gebouw dat hij er niet langer dan een half uur aan ontworpen heeft. Een rechthoekige doos heb je al met twaalf rechte lijnen. Meer ga ik er niet over zeggen.

Toen ik voor het Openluchtmuseum in Arnhem werkte had ik enkele collega's die bij museum het Valkhof gewerkt hadden, of daar nog steeds iets deden. Het ging alleen maar over de wantoestanden die daar toen heersten, de onenigheid tussen medewerkers, de ruzies, een komen en gaan van directeuren. Een citaat uit een persbericht uit die tijd: "Het Valkhof behoorde tot 2013 tot de succesvolste musea van Nederland. Vanaf dat jaar kreeg het museum te maken met zware bezuinigingen, terwijl binnenshuis een organisatorische en financiële wanorde ontstond."
De gemeente Nijmegen en de provincie Gelderland pompen er weer miljoenen in. 

Parallel hieraan, met nog meer miljoenen, ontstaat nu dan ook eindelijk een nieuw depot voor archeologische vondsten. Eerst hadden de stad Nijmegen en de provincie Gelderland elk een eigen depot, dat wordt nu samengevoegd. Daar was al sprake van toen ik jaren geleden een sollicitatie deed bij het depot van de stad. Dat was één grote miscommunicatie. De twee medewerkers waar ik het sollicitatiegesprek mee had dachten aan een registrator voor archeologische vondsten, maar ze werden teruggefloten door de directie die dacht aan iemand die in een bestelbusje de stad door reed om vondsten op te halen om ze daarna uit te stallen op een tafel zodat een conservator er naar kon kijken. Dat was voor mij een verrassing en ik zag mezelf niet rondrijden in een busje. Daar hoef je ook geen procedure voort te houden, zo iemand kan je gewoon van straat plukken. Maar goed, het gaf mij toen die dag wel de gelegenheid om dat depot van binnen te zien en dat was imposant. Een grote hal, vergelijkbaar met een grote vestiging van Gamma, met stellingen die van vloer tot plafond vol staan met plastic Curver kratjes waar in plastic zakjes alle potscherven, stenen, metaaldelen, enz. in zaten. Soms een plakkertje er op met de vindplaats, maar grotendeels ongeregistreerd.

Waar ik vandaag ook niet ben geweest is het Maelwael van Lymborch huis. Dat is op donderdagen niet open, dat wist ik wel. Maar ik ga volgende keer zeker de rondleiding doen.

 

 

De muurschildering rechts vertelt het levensverhaal van keizerin Theophanu. Ze kwam uit Byzantium en is doodgegaan in Nijmegen. Voor mij een onbekend historisch figuur, maar niet onbelangrijk want ze heeft Sint Nicolaas meegebracht naar Nederland. De maakster van de muurschildering heeft ook een boekje geschreven over haar: "Theophanu, prinses uit het Oosten, keizerin van het Westen", door Mariëtte Verhoeven.

 

 

Deventer boekenmarkt - 3 augustus 2025

Deventer - boekenmarkt eerste zondag van augustus 

Boekenwurmen zijn soms zonderlinge figuren, maar ongevaarlijk. Ik herinner me een vorige editie van de boekenmarkt waar iemand met een heel groot vergrootglas, als een echte Sherlock Holmes, alle stands afliep. Hij bleef dan op een meter afstand midden voor de kraam op één punt staan en speurde door zijn vergrootglas het hele uitgestalde assortiment af. Of de man die bij elke kraam dezelfde vraag stelde: "Heeft u iets over bijen? Nee?"en ging dan weer door naar de volgende: "Heeft u iets over bijen". En zo de hele boekenmarkt af. Hoewel het zeker tien jaar geleden is moest ik toch meteen aan die man denken toen ik bij een van de eerste kramen al boeken over bijen zag. Maar ja, nu was die man er natuurlijk niet, misschien leeft hij niet eens meer, en ik heb niets met bijen.

Er is over elke niche wel een boek gemaakt, "heeft u iets over golf?", "heeft u iets over broodbakken?". Mijn ervaring is dat je beter niet naar een boekenmarkt kan gaan met een specifieke zoekvraag. De kans dat je dat vindt is vrijwel nul. Het is veel leuker om je te laten verrassen door onverwachte vondsten, dingen waarvan je het bestaan niet wist.

 

Het was heel erg druk. Mooi weer, dat helpt altijd. Volgens de standhouders was het in jaren niet zo druk geweest. Nadeel natuurlijk dat het soms wat dringen is. Maar gelukkig vooral bij kramen die ik kon overslaan, met strips, kinderboeken, fantasy of thrillers. 

Ik had me voorgenomen om heel terughoudend te zijn en alleen iets te kopen als het heel bijzonder was. Maar dan moet je eigenlijk helemaal niet naar zo'n markt gaan, met kilometers aan boekenkraampjes (6 kilometer met 875 kramen volgens de organisatie). Ter verdediging kan ik zeggen dat ik vooral boeken heb gekocht die niet in de kast komen maar die ik uit elkaar haal om te digitaliseren. Een boek over kleur heb ik gratis meegekregen omdat de voorste pagina los was. "Ik verkoop geen kapotte boeken. Neem maar mee".

Het is soms ook wel een beetje een kermis. Er was een draaimolen waar je liggend in een hangmat rondjes kan draaien. Ik heb niet helemaal begrepen wat hier de grap van is. Je zou tegelijk een boek kunnen lezen maar ik heb niemand gezien die dat deed.

 

 

Grand Tour deel 23 - Assen - Hollandse architectuur

Assen op dinsdag 29 juli 2025

Architectuurliefhebbers kunnen hun hart ophalen in Assen, aan Hollandse bouwstijlen van eind 19e en begin 20e eeuw. Straat na straat fraaie gevels, herenhuizen, villa's. De bevolking moet rijk geweest zijn of is dat misschien nog wel. Veel eclectische bouw, met profiellijsten boven de ramen met voorgevormd stucwerk. Ook aardig wat panden met art-nouveau decoraties. Baksteenarchitectuur van eerste helft 20e eeuw. Eigenlijk een hele staalkaart van wat Nederland heeft voortgebracht. En architectuur zien betekent lopen, veel lopen.

 

Assen heeft een Bommel en Tom Poes museum. Dat was een verrassing maar helaas was het gesloten. Anders was ik er zeker binnengegaan, ik was altijd liefhebber van die strip, trouwens van alles van Marten Toonder. Ik hoop dat het blijft bestaan, het Hans G. Kresse museum is ook al ter ziele. Echte oude Hollandse helden.

\

 

Het kroningsdeksel heeft in Assen een waardige plek gekregen, op het plein voor het Drostenhuis.
 

 

Drents Museum

In het Drents Museum heb ik veel mooie dingen gezien maar ik heb niets begrepen van de opzet en de bedoelingen van het museum. Niets begrepen van de routes, van de benamingen van zalen en tentoonstellingen (Labyrinthia wat bedoelen ze er mee?), niets begrepen van de plattegrond. Ik heb me ook gestoord aan de geluidsbanden met hoorspel-achtige scenes in elke ruimte. Storend hard en alles door elkaar. Het is allemaal een beetje ver doorgeslagen en dat gaat ten koste van de beleving. Ik kan gerust zeggen dat ik geen aangenaam bezoek heb gebracht. Ik zou er graag de bezem doorhalen en alle overbodige rommel de deur uit vegen. Een expositie hedendaagse figuratieve kunst was prachtig. De titel GenF, waar slaat dat op? Dat zou dan een toonaangevend museum zijn maar ik denk dat de verkeerde mensen daar bezig zijn. Aan de collectie ligt het niet.

 

Bartje

Wie Assen zegt, zegt Bartje, althans een halve eeuw geleden. Hoe het nu met Bartje gaat in Assen weet ik niet precies maar hij is niet helemaal vergeten. Een beeld van Bartje staat in het groenperkje bij het Drents Archief, het originele beeld zou binnen in het archief moeten staan, maar dat heb ik niet gecontroleerd. Het beeld is gemaakt door beeldhouwster Suze Berkhout. Bartje heeft al veel moeten doorstaan. Het beeld had een vaste standplaats in Assen tot het werd gestolen, later teruggevonden  in Groningen. Toen van zijn sokkel gestoten waardoor beide beentjes braken. Later zijn rechtszaken gevoerd over de vervaardiging en verkoop van kleine kopieën van het beeldje in souvenirwinkels. De rechten op vervaardiging waren door de beeldhouwster exclusief gegund aan de plateelbakkerij Schoonhoven, en alle kopieën kregen een rechtszaak aan de broek. In kranten werd regelmatig verslag gedaan van de "zaak Bartje". Er bestonden zelfs in de Filipijnen vervaardigde houtsnijwerk versies waarbij Bartje opeens een Aziatisch uiterlijk had gekregen en hij had ook geen klompjes meer maar een ander soort vierkantig schoeisel. Intussen, zoveel jaren later, zijn er talloze versies van Bartje die niet allemaal even goed lijken op het originele beeld. Er is zelfs een reuzen-Bartje van kunststof. En dat bronzen ding in de tuin bij het archief lijkt ook nergens op.

 

Voor wie echt helemaal niet weet wie Bartje is. Bartje was een Drents boerenjongetje dat niet voor bruine bonen wilde bidden. Het ventje was het geesteskind van schrijver Anne de Vries, later verfilmd tot televisieserie waar heel Nederland voor thuisbleef. In veel Nederlandse huiskamers stond een wit geglazuurd of een terracotta beeldje van Bartje. Bij ons thuis dus ook (waar is dat ding gebleven?). De beeldjes werden in opdracht vervaardigd door de plateelfabriek in Schoonhoven, de voormalige fabriek naast mijn huis die enkele jaren geleden omgebouwd is naar woningen en appartementen. Bij het leeghalen van de fabriek zijn alle gipsen mallen, duizenden en duizenden, in de container gegooid en afgevoerd. Ik heb zeker 40 van zulke volle containers weg zien gaan. Het museum in Gouda wilde ze niet hebben. Het was de hele geschiedenis van de fabriek die zo de containers in ging want ze hadden alles bewaard, stellingen vol. Waarschijnlijk is Bartje ook zo aan zijn einde gekomen.

 

Breda, niets is wat het lijkt te zijn - Grand Tour 22

Breda - vrijdag 25 juli

In Breda weer een Kroningsdeksel. De aanbeveling voor plaatsing was een prominente plaats in stad of dorp, voor een stadhuis of bijvoorbeeld in een straat die verwijst naar het koningshuis. In Breda hebben ze een originele plaats bedacht: voor een openbaar toilet in het park.

MURALS 

Breda is een stad van muurschilderingen.Een honderd-tal geschilderd onder de noemer Blind Walls Gallery. Die zijn voorzien van een bordje met titel van het werk en vervaardiger, en soms een stukje tekst als de schildering gebaseerd is op een gebeurtenis ter plaatse. Daarnaast nog talloze 'wild' geschilderde muren wat het totaal op meer dan 300 zou brengen? Ik heb er maar een paar gezien. Er zijn wandel- en fietsroutes uitgezet waar je dagen mee kan vullen. 

 

Een van de muurschilderingen in de stad is een afbeelding van de Heilige Catharina, die kom je ook overal tegen. Herkenbaar aan het gebroken rad als attribuut (zie Heilige Catharina in het Ikonenmuseum Kampen), De schildering is losjes gebaseerd op een schilderij van Caravaggio volgens het bijschrift. De muurschildering bevindt zich niet in de Catharinastraat wat je misschien zou verwachten, maar op het kloosterplein tegenover het voormalige Catharinaklooster. Ze heeft als extra attributen hier gereedschappen gekregen voor archeologische opgravingen. Dat is weer een heel nieuwe taak voor Catharina, die kenden we nog niet.

 

Heilige Catharina door Studio Anti-Held en door Caravaggio

Tegenover stond dus het Catharinaklooster en daarvan rest nog de kloosterkerk. Hierin zit nu een vestiging van Holland Casino. Dat hadden de nonnen ook nooit gedacht. De kopgevel van deze kerk heeft een nieuw ingemetseld gedeelte met daarin wat vreemd gevormde ramen, net niet rond tot plat ovaal. Ik moest denken aan een kunstwerk van Jan Dibbets die ook met ronde ramen in verschillende perspectieven heeft gespeeld. Maar nee, het is niet wat het lijkt, de uitleg is simpeler, het zijn een stel vallende fiches van het casino.

 

Het Stedelijk Museum heeft een expositie over muurschilderingen. Ze hebben een tiental kunstenaars schilderingen laten maken op tijdelijke wanden in het museum. Is het dan nog street-art als je het naar binnen haalt? Niet dus. 

 

Ook raar is een beeldmerk dat ze gebruiken bij de Blind Walls tentoonstelling, buiten op straat en in de tentoonstelling zelf. Het is een foto van een soort putdeksel, of eigenlijk meer een gegoten metalen markering in de straat, die de positie van een voormalige stadspoort aangeeft. Wat het met muurschilderingen te maken heeft weet ik niet ('poort naar een andere dimensie' is wel heel vaag) maar omdat het voor mij binnen de categorie putdeksels valt wilde ik er een foto van maken. Ik op zoek naar dat deksel, natuurlijk op de plek van die poort, voor het museum of de kruising ernaast, maar niet te vinden. Navraag in het museum veroorzaakte een discussie waar op het laatst vier mensen bij betrokken waren. Niemand wist het echt maar er kwam uit dat de gebruikte foto afkomstig was van het stadsarchief, en dat de kruising nog niet lang geleden helemaal opnieuw bestraat is. Er liggen nu klinkers in plaats van de kasseien die je op de foto kan zien. Conclusie is dat het ding is verdwenen, niet teruggeplaatst, weggegooid, meegenomen door iemand. De resten van de fundering van de poort zijn ook verdwenen. We (Ze) hebben de foto nog maar zo gaat Breda dus om met erfgoed. En het museum heeft niet nagedacht bij het gebruik van die foto, in ieder geval geen rekening gehouden met het feit dat een dwaas misschien op zoek zou kunnen gaan naar het origineel.

CHASSé

Jaren geleden, in 1994 om precies te zijn, heb ik meegewerkt aan een prijsvraagmaquette voor de herontwikkeling van het Chassé-terrein, de plek van de voormalige Chassé-kazerne. Onze inzending, van architect Ashok Bhalotra/Kuiper Compagnons heeft toen niet gewonnen, maar gekozen is voor een team met daarin onder andere Rem Koolhaas/OMA. We hadden een maquette met ingebouwde verlichting en ik herinner me nog dat we de grootste moeite hadden om hem lichtdicht, dus zonder lichtlekkages, te krijgen.

Ik heb een stukje van het gebied gelopen en herkende alleen het Chassé-theater van Hertzberger met zijn markante golvende dak. In het programma van eisen destijds was voorgeschreven een groen maaiveld zonder auto's, parkeren ondergronds, en verspreid in het groene maaiveld woontorens voor een bepaald aantal woningen. Daartussendoor slingerende voet en fietspaden. Dat is het dus ook geworden maar of dat nou een aantrekkelijke woonomgeving oplevert kun je je afvragen. Ik vond het nogal doods en niet op menselijke schaal. Ik begrijp dat er nu al weer plannen zijn voor een nieuwe herontwikkeling. Is het dus echt zo dat moderne architectuur maar 30 jaar meegaat, zoals ze van de Vinex-wijken beweren?

 

 Het gele woongebouw is Trespa-punaisebouw

 

 Ook dit is Breda:

 

Ikonisch Kampen - Grand Tour deel 21

 22 juli 2025 - Kampen

EEKA fabriek

Vanuit de trein zag ik een oud en vervallen fabrieksgebouw. Vroeger was dat voor mij een geliefd foto-onderwerp. Ik ging voor oud industrieel erfgoed naar de Londense Docklands, naar het kolen- en staalgebied in Lotharingen, de Borinage en het Saarland. Vanaf het station liep ik een stukje terug, strikt genomen niet in Kampen maar in IJsselmuiden, en kwam bij de fabriek, die toch niet zo heel erg verlaten was als ik dacht maar gebruikt wordt door kunstenaars en andere creatievelingen. Op het terrein kwam ik de beheerder tegen die me vertelde dat het een oud gebouw is van de voormalige meubelfabriek EEKA. Hij bood me aan ook even binnen een kijkje te nemen waar ik natuurlijk graag op inging. Binnen is het helemaal opgeknapt en heb je niet het idee in een vervallen fabriek te zijn. Met gevoel voor de historie van deze plek heeft men van marktplaats zelfs enkele EEKA meubeltjes op de kop weten te tikken die hier en daar zijn neergezet. Het zijn vooral houten kantoormeubelen.

Ikonenmuseum Kampen

Fascinerend is het Ikonenmuseum. Zonder beeld van wat ik kon verwachten werd ik gegrepen door de schoonheid van de ikonen. Ik weet niets van de bijbelse verhalen die worden uitgebeeld, niets van de religieuze achtergrond maar ik beoordeel ze gewoon op hoe ze er uit zien, de enigszins naïeve stijl, de steeds terugkomende kleurcombinaties met veel rood en goud, de paneeltjes waarop ze zijn geschilderd. Je zou er stil van worden. En het museum heeft er veel, enkele duizenden hoorde ik later, waarvan er toch wel zo'n 150 te zien zijn denk ik. De ikonen ademen voor mij dezelfde sfeer als de shadow-boxes van Joseph Cornell, je weet niet wat de kunstenaar bedoelt, welk verhaal er bij hoort, maar het is fascinerend om naar te kijken.

 

Heilige Catharina 

Ik had een vraag bij een bepaald icoon, die de suppoost niet kon beantwoorden. Het was een icoon met drie vrouwen, de middelste daarvan zou volgens het bijschrift de heilige Catharina van Egypte zijn. Ik vroeg me af of dit dezelfde persoon was als de heilige Catharina van Alexandrië, die voorkomt op de Russische Orde van de Heilige Catharina. 
De conservator werd er bij gehaald, en deze gezellige, vriendelijke man bleef praten en praten en praten. De ene zijsprong na de andere. Het zweet parelde op zijn voorhoofd. Geweldig zo'n bevlogen man. Hij merkte aan mij dat hij beet had en hij liet niet meer los. Het ging uiteindelijk toch ook nog over de heilige Catharina waar ik naar gevraagd had en het was inderdaad de Catharina die ik dacht. Ze staat op het icoon echter niet afgebeeld met de gebruikelijke attributen zoals het rad waarop ze gemarteld werd. Ze is wel afgebeeld met een kroon, ik vond dat vreemd maar volgens mijn pas verworven 'Christelijke symboliek en iconigrafie' klopt dat wel degelijk.

In het verlengde van de ikonen is er een presentatie van lakwerk kistjes. Ik ken soortgelijke kistjes uit de KV collectie maar de uitleg hierbij zorgde er voor dat het een eye-opener werd. Allereerst de fabricage. Nooit gedacht dat ze gemaakt werden van papier-maché vermengd met olie, eiwit en hardingsmiddel, daarna in meerdere stappen verhit tot 600 graden. Een proces dat 1 of 2 maanden kon duren. Vervolgens een beschildering met een veelkleurige voorstelling en na droging meerdere lagen lak die aangebracht werd door aparte lakmeesters in absoluut stofvrije omstandigheden.
En dan nog een opmerkelijk feit. De voorstellingen zijn meestal Russische sprookjes, niet alleen omdat ze dat zo leuk vonden maar het was na de Russische revolutie in 1917 niet meer toegestaan om religieuze voorstellingen te maken. Door middel van de lakdoosjes is de techniek van het ikonenschilderen niet verloren gegaan en kon het na de val van de sovjetunie weer worden voortgezet.

In hetzelfde museum een tentoonstelling met werk van Henk Helmantel. Je kan er van zeggen wat je wil maar hij kan wel fenomenaal schilderen. Ik moet bekennen dat ik bij hem altijd een beetje een Jopie Huisman associatie heb, heel onterecht natuurlijk. Maar waarom schildert hij dan ook alleen maar van die suffe stillevens. 

 

In de stad zijn een aantal art-nouveau panden te vinden, die volgens een uitleg bij het informatiepunt in de stadskazerne, nu allemaal onder handen worden genomen, opgeknapt, opgeschilderd, in oorspronkelijke kleuren. Geel, mosgroen, ijzeroxiderood (dodekop), precies de kleuren die de watertoren in Schoonhoven volgens mij ook hoort te hebben, maar dat wil niemand geloven.

 

 

Het Stadsmuseum Kampen is voor langere tijd gesloten, dat wist ik vooraf, maar in de voormalige synagoge is een soort dependance van het museum. Daar heeft textielkunstenares Christie van der Haak een installatie gemaakt, en deze mevrouw houdt heel erg van patronen. Ze legt in een filmpje uit hoe je er naar moet kijken zonder gek te worden.

 

Het koningshuis is ook nooit ver

 

 En pas op voor de duif