De kleuren van Groningen en andere verhalen - Grand Tour 31

Groningen vrijdag 29 augustus 2025

Ik las ergens dat Groningen geen mooie stad is maar wel een interessante stad, en ik kan het daar wel mee eens zijn. Als je een wandeling door de stad maakt kom je veel verrassende dingen tegen. Oude en nieuwe bebouwing wisselen elkaar af in bijna elke straat. Het lijkt er op dat de laatste jaren veel gebouwd is want ik had heel weinig, of eigenlijk niets, aan mijn SKB kleurenroute uit 1993. Het nieuwe Groninger Museum stond er toen nog niet eens. De gids beperkt zich alleen maar tot het stationsgebied dus dat was toch al magertjes. Het begint met een paar pagina's kleurtheorie van drs. Melse, waar ik zelf nog een jaar les van heb gehad en waar ik nog altijd profijt van heb. Handig bij het benoemen van kleurgebruik in de architectuur: vormontkennend/vormbevestigend, accentuerend/corrigerend, reëel/ideëel, biotopisch/contra-biotopisch. Maar als iemand nu een kleurenroute zou samenstellen dan zouden er allemaal andere objecten in vermeld staan. Dus weg met die kleurenroute en zelf op pad.

 

 Vormbevestigend, accentuerend, ideëel en contra-biotopisch kleurgebruik

  

Groninger Museum

Op de plek van het oude Groninger Museum is in 1994 het nieuwe museum ontstaan, als een eiland voor het NS station. Doorgaans wordt Alessandro Mendini genoemd als architect maar er zijn ook paviljoens gebouwd door Philippe Starck, Michele De Lucci en Coop Himmelblau. De tussenliggende ruimten zijn ingevuld door nog weer andere ontwerpers. Twee paviljoens en het middendeel zijn van Mendini zelf. De bekende gestippelde Mendini stoel stond eerst in de centrale hal waar ook de gestippelde wenteltrap is, maar de stoel is volgens een tekstje nog maar pas verworven en heeft nu een andere plek gekregen. Ik dacht dat ze die stoel al lang in bezit hadden, hij is wel iconisch voor het museum.

Coop Himmelblau ontwerpt deconstructivistisch, bijvoorbeeld door een handvol mikado stokjes te laten vallen en dan de lijnen met elkaar te verbinden tot het vlakken zijn. Ik ben er geweest kort na de opening van het museum en het was toen nog een groot probleem om dit paviljoen waterdicht te krijgen. De ruimte was bedoeld voor etsen van Rembrandt (die hingen er toen ook) en dan is het niet handig als het dak lekt. Er staat nu nog steeds niets kwetsbaars dus misschien lekt het nog steeds. Er was een opstelling van iemand die met een bootje de oceaan over zeilde, dus dat kan wel tegen een beetje water. De zeilende kunstenaar is overigens tijdens zijn reis van Amerika naar Nederland op zee verdwenen.

Het museum als geheel, het werk van Mendini en andere Italianen, is post-modern. Ik vind dat altijd een beetje kinderachtig, vormpjes als kinderspeelgoed, met stippeltjes en streepjes en zoetige kleurtjes. Het mag er wel zijn voor de liefhebbers maar het blijft nooit lang mooi, het veroudert niet mooi en het heeft zeker geen ruïnewaarde. Het gele paviljoen liep vroeger door tot in het water maar binnen de kortste keren zat er een vieze rand op het niveau van de waterspiegel, als een badkuip die al een jaar niet is schoongemaakt. Ze hebben dat volgens mij veranderd want de paviljoens hebben nu een onderste rand van beton. 

Ik heb niet veel postmoderne maquettes hoeven maken, terwijl mijn baas toen wel heel erg fan was van het werk van Rossi. Er was in die periode een tentoonstelling in het Architectuurinstituut in Rotterdam van post moderne (Italiaanse) architecten. Maquettes kwamen per vliegtuig aan op Zestienhoven en enkele maquettes van Ettore Sottsass waren naar het schijnt "uit het vliegtuig gevallen". Ik had toen de twijfelachtige eer om de stukken weer aan elkaar te lijmen zodat ze alsnog naar de tentoonstelling konden.

Textielsculpturen 

Er is veel te zien in het museum. Wat me erg aansprak waren de textielsculpturen van Joana Schneider. Een combinatie van borduren, weven en knopen.

 

Dreamhouse

Een droomhuis ingericht met postmodern design uit de eigen collectie aangevuld met heeeel veel spulletjes. Een huis dat bestaat uit negen of tien kamers met elk een eigen karakter, en verrassende kunstwerken ertussen zoals een Kiefer (Wege der Weltweisheit), een paar Warhols, een Corbijn.

 

 

Werkman mag niet ontbreken als je in Groningen bent. Rechts is geniaal "Kerkgang in de sneeuw". De witte kapjes van de vrouwen had ik eerst niet eens gezien. Je ziet ze eigenlijk alleen door de richting van de penseelstreek. Minimal art.

 

In de stad

Als het gaat om kleur in de architectuur dan springt een gebouw er wat mij betreft wel erg uit, namelijk het politiebureau. In geen enkele architectuurgids of wandelroute genoemd, vreemd genoeg, vind ik het nogal gewaagd spectaculair om zo'n enorm groot gebouw rondom helemaal smurfenblauw te maken. Qua vorm niet interessant want het is gewoon een grote rechthoekige doos. Het is de kleur die de doos minder saai maakt.

 

Twee bijzondere objecten in de stad: Een video-bushokje (?) van Rem Koolhaas en een urinoir van Rem Koolhaas in samenwerking met Erwin Olaf. Zijn blauwe foto's op het melkglazen oppervlak beelden de strijd tussen man en vrouw uit.

 Oud en nieuw - willekeurig voorbeeld

 Groninger nightmare

 

De 12 musea van Elburg - Grand Tour aflevering 30

Elburg  dinsdag 26 augustus 2025

Twaalf musea? Dat zijn verhoudingsgewijs Parijse aantallen voor een plaatsje met 24.000 inwoners. Het hangt er wel een beetje van af hoe je telt, wat je nog een museum vindt en of je de omliggende dorpen (die ook bij de gemeente horen) er ook bij rekent. Ik vind zelf twee musea voor vandaag wel voldoende. 

Elburg is een pittoresk vestingstadje, een ansichtkaartendorp. Eigenlijk is het hele plaatsje een soort openluchtmuseum met al zijn smalle straatjes en monumentenpanden. Het kan er behoorlijk druk zijn, hoewel ik in de bus van Zwolle naar Elburg 40 minuten lang de enige passagier was. En dan is er ook nog een deel Elburg buiten de vesting, maar daar ben ik niet geweest.

 

Karel Kindermans in Museum Elburg

Eén van de ontdekkingen van deze dag was de reeks prachtige illustraties in Museum Elburg waarin het middeleeuwse leven in dit voormalige klooster wordt verbeeld. Na enig zoekwerk (niet vermeld in de presentatie en niet bekend bij het personeel) kwam ik uit bij Karel Kindermans. Hij noemt zich vertellend tekenaar. Citaat van zijn website over deze opdracht van het museum:

"Museum Elburg is gehuisvest in een voormalig Agnietenconvent. Dat dateert uit de middeleeuwen. Tussen 1420 en 1570 leefden daar vrouwen volgens de regels van de derde orde van St. Franciscus.
Door fotografie met getekende lijnen te combineren bracht ik het dagelijks leven van de vrouwen in beeld. De kijker kan zich op deze manier een beeld vormen van hoe de Agnieten daar leefden."

Ik heb ook bij dit museum weer de suggestie gedaan er een stripverhaal van te maken en te gaan verkopen, of op zijn minst een setje ansichtkaarten te maken. Maar ze staan je dan aan te kijken of je gek bent.

Neem eens een kijkje op de website van deze kunstenaar want hij verdient de aandacht:
https://www.kindermans.nl/projecten/mozaiek/

 

Heilige Catharina in Museum Elburg

Een andere side-show in dit museum, waar ook niet veel aandacht aan wordt gegeven, is een wandschildering waarop drie heiligen staan uitgebeeld, en de ene is, ja daar is ze weer, de Heilige Catharina van Alexandrië. De schilderingen komen uit een ander pand in Elburg, en zijn door professionals gered, overgenomen op een paneel, gerestaureerd en in het museum geplaatst. Uiteraard was ik verheugd Catharina met haar rad hier weer te ontmoeten.

Cornelis Springer in Museum Elburg

Het museum bezit een Cornelis Springer, geschilderd in Elburg. Titel in het museum is "Bij de Ravennespoort te Elburg" maar in de oeuvrecatalogus wordt deze titel gebruikt voor een tekening die als voorstudie heeft gediend, en het olieverfschilderij heet dan "Gezichtje op de Ravennespoort te Elburg". Verhandeld in 1963 voor 250 gulden. 

 

Schildersmuseum in Museum Elburg

Museum Elburg biedt op zolder ruimte aan het oude schildersambacht. Beetje nostalgie. Hoewel een generatie of wat ouder dan het materiaal uit mijn eigen opleiding, herken ik toch veel hiervan. Hout- en marmerimitaties, vergulden, letterzetten, biezen, decoreren, houtkammetjes, goudstoffer, daskwast, enz. Tegenwoordig een stichting waar ook een schildersmuseum van Openluchtmuseum Enkhuizen in zit.

 

Roosje Vecht uit Elburg

Roosje Vecht was een joodse verpleegster geboren in Elburg die bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog naar België ging om gewonden te helpen. Ze is dodelijk gewond geraakt in Veurne door een rondvliegende scherf van een vliegtuigbom (en niet een handgranaat zoals op de plaquette staat). Overgebracht naar het hospitaal in De Panne, het hospitaal van de koningin, waar ze uiteindelijk overleed. Ze is daarmee de enige Nederlandse verpleegster die in WO1 is omgekomen door het oorlogsgeweld. Er wordt in het Sjoel in Elburg (zie verder) wel iets aandacht aan haar besteed, in een gesproken tekst over de familie Vecht, maar niet in beeld. Op haar geboortehuis is een kleine plaquette aangebracht.

 

Een krans voor Roosje Vecht

In de periode dat ik bij het Florence Nightingale Instituut werkte (erfgoed verpleging en verzorging) hebben we aandacht besteed aan Roosje. Het was haar 100ste sterfdag en we hebben toen een krans gelegd in de Menenpoort in Ieper, tijdens een van de vele ceremonies die daar gehouden worden voor slachtoffers van WO1.

Meer over Roosje in het FNI dossier:
https://www.fni.nl/moedige-meid-in-oorlogstijd

 

De kranslegging in 2015 v.l.n.r.: Job Cohen, Nannie Wiegman (directeur FNI), Rick Ravensburg (Militaire Verpleegkunde en Verzorging)

De kransleggingen en ceremonies in de Menenpoort in Ieper zijn een volledig door de Engelsen gecontroleerde activiteit. Dat geldt voor bijna alles wat in de Westhoek gebeurt want voor de Engelsen is het hun slagveld, dus ze hebben bij alles een vinger in de pap. De Belgen staan het toe want ze verdienen goed aan de Engelsen. Busladingen steken het kanaal over, pelgrims, nabestaanden van gesneuvelden, klasjes schoolkinderen, bijna dagelijks. Bij de kranslegging ging het zo ver dat de naam van Roosje Vecht niet eens genoemd mocht worden, alleen een Engelsman die op dezelfde dag gesneuveld was werd vermeld. Dus niemand van het talrijke publiek weet voor wie die krans was die we daar neergelegd hebben. De Engelsen hebben een geheel eigen geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog die sterk afwijkt van de rest van de wereld.
(Zag vandaag een quote op facebook: Vraag een vrouw nooit naar haar leeftijd, vraag een man nooit naar zijn salaris, vraag een Engelsman nooit waar al die spullen in zijn musea vandaan komen)

Het Sjoel in Elburg

Een sjoel is eigenlijk hetzelfde als een synagoge. Elburg heeft geen joodse gemeenschap meer en het sjoel is nu in gebruik als museum. Museum voor de Joodse geschiedenis, met name natuurlijk in Elburg, aan de hand van een aantal joodse families die er gewoond hebben. Daarnaast is een kleine tentoonstelling gewijd aan Hendrik Werkman van De Ploeg, vanwege zijn illustraties bij de Chassidische legenden.

 Helaas vandaag geen beeldenstorm in Museum Elburg