Relikwieën van Helden - Van Speyk, Atatürk en Elvis

Authentiek of mythe? Wat maakt het uit. Relikwieën horen bij helden. Hoeveel wrakhout kan er redelijkerwijs zijn aangespoeld van de kanonneerboot van Van Speyck? Dat kan heel veel zijn, dus wie maakt uit of het authentiek is. Het Legermuseum heeft maar liefst twee stukken. Een stuk uit de mast en nog iets.

Object nummer 051217. Reliek, in de vorm van een monumentje vervaardigd van gepolitoerd hout afkomstig van de ontplofte kanonneerboot nº 2 gecommandeerd door luitenant Van Speyk, in 1831.

Object nummer 051218. Reliek van hout, onderdeel van de mast van de kanonneerboot nº 2 gecommandeerd door luitenant Van Speyk (Nederland 1831).

Het tweede object is afkomstig uit het legaat van Kapitein der Infanterie N.W.Verschoor Gerlings die het in zijn bezit had gekregen uit nalatenschap van zijn grootvader de Kapitein der Artillerie R.Verschoor, die zelf behoorde tot de bezetting van de citadel van Antwerpen.
Het legaat bestond uit ridderorden, eretekenen, uniformen, 12 hoofddeksels, militaire foto's, aanstellingen, bescheiden, 2 officierssabels en verdere wapens, en de niet nader gespecificeerde souvenirs van de "Citadel van Antwerpen". De souvenirs hebben er een jaar over gedaan om de weg naar het museum te vinden maar werden uiteindelijk in oktober 1935 vrijgegeven door de notaris.

Een stukje van de Berlijnse muur, of meer recent een potje IJslandse vulkaanas, komt niet verder dan de status souvenir. Een relikwie gaat een stuk verder dan een souvenir. Het hoort bij de verering van een persoon. In de vroege middeleeuwen ontstond er binnen de kerk zo'n grote behoefte aan relikwieën van heiligen, dat niet meer aan de vraag kon worden voldaan. Bestaande relikwieën werden gedeeld maar daar kun je niet mee blijven doorgaan dus op een bepaald moment ontstond er echt een tekort. Allerlei vormen van bedrog deden hun intrede. Een kwestie van vraag en aanbod.
In een museum in Turkije zag ik het vestzakhorloge van Mustafa Kemal, also known as Atatürk, Vader der Turken, stichter van het moderne Turkije. Een granaatscherf zou een voortijdig einde aan zijn leven hebben gemaakt als hij niet was afgeketst op zijn vestzakhorloge. Een relikwie van de eerste orde me dunkt. Eentje die de loop van de geschiedenis heeft beïnvloed. Bij het tweede museum met het authentieke horloge ga je twijfelen, maar kun je voor je zelf nog een keuze maken. Wie heeft het echte horloge en wie het nepding. Maar bij het derde museum raak je de weg kwijt.
Laatst kwam ik een afbeelding tegen van een plastic zakje, met daarin een teennagel van Elvis. Gevonden in een schuur op het landgoed Graceland en zo goed als zeker afkomstig van de King himself. Zou kunnen. Een bezoekster had ook al eens een "full size toe-nail clipping" aangetroffen in het hoogpolig tapijt in de Jungle Room toen ze daar op handen en voeten over de grond kroop om te voelen waar de King had gelopen. De schoonmakers daar schijnen met videocamera's en electronische plaatsbepaling exact gevolgd te worden.
In een hotelkamer waar Elvis in de 50-er jaren verbleef heeft een kamermeisje ook eens een teennagel gevonden die Elvis had achtergelaten in een asbak in de kamer. Deze teennagel zit niet in een plastic zakje maar wordt in een soort Rock and Roll museum tentoongesteld op een zwart fluwelen kussen, in een beveiligde vitrine en uitgelicht met spotlights. Amerikanen zijn als geen ander in staat zoiets tot het uiterste door te drijven. In eerste instantie denk je : "wat een berg onzin", tot ik hoorde beweren dat als iemand de boel zou willen flessen, dat hij dan wel een aantrekkelijker onderwerp zou hebben gekozen dan een teennagel, en dat het alleen al om die reden echt zal zijn.

Laten we er vooral geen DNA op los laten. De wereld is zoveel kleurrijker als al deze mythes in stand gehouden worden. Sommigen klampen zich er aan vast, als aan een stuk wrakhout. Ligt ons van Speyk wrakhout al op een fluwelen kussen?
En hoe zit het eigenlijk met de mast van Kanonneerboot No.2 op het terrein van het Koninklijk Instituut voor de Marine in Den Helder, als wij daar een stuk van hebben?

Archiefreferentie bij legaat Verschoor: 0838-0053

Aris de Bruijn
The Legermuseum Archives